nagłe zamknięcie światła tętnicy przez czop przeniesiony z prądem krwi. Najczęściej materiałem zatorowym jest skrzeplina przeniesiona z serca lub z miażdżycowo zmienionej tętnicy. W około 80% przypadków zator poprzedzony jest migotaniem przedsionków. Skrzepliny umiejscawiają się w rozwidleniach naczyń lub miejscach zwężonych przez blaszki miażdżycowe. Objawy: większość zatorów rozpoczyna się nagle. Typowe objawy zatoru tętnic kończyn górnych lub dolnych to: bardzo silny ból na obwodzie kończyny nie ustępując)' po środkach przeciw bólowych, brak tętna obwodowo od miejsca usadowienia zatoru, zaburzenia czucia, drętwienie, mrowienie kończyny, zmiany zabarwienia skóry (skóra blada, marmurkowa, oziębienie skóry, zapadnięcie żył powierzchownych, osłabienie siły mięśniowej). Późne objawy to: obrzęk obwodu kończyny, stężenie i przykurcze mięśni, zmiany martwicze na obwodzie. Leczenie jest operacyjne (polega nausunięciu zatoru - embolektomia). Jeśli zabieg jest wykonywany w pierwszych godzinach niedokrwienia wyniki są dobre, jeśli zmiany w kończynach świadczą o dużej trwającym niedokrwienie konieczna jest amputacja. Zator jeździec - zator rozwidlenia aorty, w wypadku tego typu umiejscowienia zatoru stan ogólny chorego jest bardzo ciężki, występują rozlane bóle brzucha, nietrzymanie stolca i gazów. Tętno w obu pachwinach jest nie wyczuwalne, występują bardzo silne bóle kończyn dolnych, kończyny dolne i czasami pośladki są chłodne i blade. Zator mózgu objawy zależą od lokalizacji zatoru. Zamknięcie tętniczki w ośrodkach pnia mózgu - oddychania, krążenia prowadzi do natychmiastowego zgonu. Najczęstszymi objawami zatoru tętnic mózgowych są: niedowład lub porażenie połowicze. Źródłem zatorów jest głównie chore serce, może być jednak również tzw. zator powietrzny lub tłuszczowy. Zator powietrzny (aeroembolia); zator spowodowany przez znajdujące się we krwi pęcherzyki gazu. Najczęściej dotyczy jam prawej połowy serca i rozgałęzień tętnicy płucnej. Z.R żylny następuje w wyniku zassania powietrza do otwaitych dużych naczyń żylnych w pobliżu serca, też do żył macicy, zatoki jamistej, do żył obwodowych podczas wtłoczenia powietrza w czasie infuzji dożylnej płynów. Zator powietrzny tętnicy - powietrze uwolnione z pęcherzyka płucnego poddanego nadmiernemu ciśnieniu wnika do naczyń włosowatych płuc i krążąc w układzie tętniczym powoduje obturacje w krążeniu mózgowym i/łub wieńcowym. Z.R tętnią' jest najpoważniejszym ze wszystkich urazów związanych z głębinowym nurkowaniem, mogący szybko prowadzić do śmierci. Występuje on podczas wynurzania się, a czas od chwili rozerwania pęcherzyków do wystąpienia objawów jest zawsze krótszy niż 10 min. Objawy głównie neurologiczne i ze strony serca. Najczęstsze to: asymetryczne wielomiejscowe niedowłady i porażenia, zaburzenia widzenia, zawroty głowy, drgawki, afazja, zmiany osobowości, zaburzenia rytmu lub zatrzymanie akcji serca, bezdech. Zator płucny - to nagłe ulokowanie się skrzepliny w tętnicy płucnej z przerwaniem krążenia w całym lub części łożyska naczyniowego płuc. Może powodować zawał płuca będący martwicą miąższu. Najczęściej czop zatorowy stanowi skrzeplina powstająca w przebiegu żyinej choroby zakrzepowo-zatorowej kończyn dolnych lub chorób prawej części serca lub miednicy. Zatory tłuszczowe po złamaniach kości lub zatory płynem owodnio-wym stanowią rzadszą przyczynę dysfunkcji płuc (zamknięciu ulegają mikronaczynia krążenia płucnego z następczą reakcją zapalną). Masywny zator objawia się nagłą dusznością i bardzo silnym bólem umiejscowionym za mostkiem. W przebiegu zatoru dochodzić może do nadciśnienia płucnego z niewydolnością prawokomorową i wstrząsem, duszności, przyspieszenia oddechów, niedotlenienia krwi tętniczej oraz zawału (martwicy) płuca. Objawy powyższych problemów są niespecyficzne: duszność, kaszel, krwioplucie, ból opłucnowy gorączka, tarcie opłucnej, zaburzenia krążenia. W diagnostyce stosuje się badania radiologiczne, laboratoryjne oznaczanie poziomu produktów rozpadu fibrynogenu (plazmina), EKG, arteriografia naczyń płuc oraz scyntygrafię i USG żył kończyn dolnych. Śmiertelność w przebiegu pierwszego epizodu zależna jest od stanu układu oddechowego i krążenia oraz stopnia upośledzenia krążenia płuc (od nagłego zgonu do stanów subklinicznych bezobjawowych). Istnieje duże prawdopodobieństwo nawrotu zatorów, dlatego w stanach dużego zagrożenia wszczepia się specjalne filtry do żyły głównej dolnej uniemożliwiające przedostawanie się skrzeplin z żył kończyn dolnych. Niestety metoda taka obarczona jest dużym odsetkiem powikłań. Profilaktyka polega na stosowaniu heparyny o niskiej masie cząsteczkowej we wstrzyknięciach podskórnych u wszystkich osób w stanie podwyższonego ryzyka zakrzepicy żył kończyn dolnych następczej zatorowości (np. złamania miednicy, kości kończyny dolnej, porażenia, otyłość, długotrwałe unieruchomienie, nowotwory złośliwe itd.). Niektórzy podkreślają v'agę mechanicznej profilaktyki (stymulacja napinania mięśni kończyn dolnych i wyciskanie krwi z układu żylnego kończyn dolnych). Leczenie jest postępowaniem podtrzymującym funkcję płuc, często na oddziale intensywnej terapii.

zwalczania każdej arytmii wiąże się również z jej nagminnym występowaniem. Każdy z nas odczuwa okresowo z różną częstością i różnym nasileniem - nierówne bicie serca. Żyjemy z tym długie lata i najczęściej nic się nie dzieje. Czy zatem taka arytmia jest chorobą i czy należy ją leczyć?

Aby odpowiedzieć na to pytanie, lekarz musi dokładnie wiedzieć, co kryje się pod okresowo występującą arytmią. Wypytuje pacjenta o objawy towarzyszące: czy występują bóle w klatce piersiowej? Jeśli tak, to jakiego charakteru? Jak długo trwają? Czy występują zawroty głowy? Czy dochodzi do omdleń? Czy arytmii towarzyszy uczucie duszności?

Uzyskanie odpowiedzi jest pomocne w ocenie wagi problemu: dodatkowych informacji udzielają badanie pacjenta i testy. Wynika z nich, że pacjent ma np. nadciśnienie tętnicze, chorobę wieńcową lub wadę serca. Ale bywa i tak, że postępowanie diagnostyczne wprawdzie nie wykrywa żadnej organicznej choroby serca, lecz pacjent w rozmowie z lekarzem ujawnia złą tolerancję arytmii: wyraża się to najczęściej niepokojem i „oczekiwaniem najgorszego".

Często się słyszy: „doktor mówi mi, że z moim sercem jest wszystko w porządku, a ja się czuję fatalnie". Czy zatem w takiej sytuacji nie podać leku przeciwarytmicznego, który przyniesie oczekiwaną ulgę? Odpowiedź nie zawsze jest łatwa. Sytuację komplikuje fakt, zgodnie z którym leki przeciwarytmiczne wywierają działania niepożądane - mogą działać arytmogennie, a niektóre z nich - również kardiodepresyjnie. A więc czy warto?

W każdym przypadku obowiązuje zasada rozważenia wszystkich „za" i „przeciw". A zatem rachunek „korzyści i strat" - co przeważa? (Jeden z wybitnych polskich lekarzy zwykł mawiać: „leczenie nie powinno być cięższe od choroby").

Istnieje kategoria lekarzy wyrażających opinię, że „nie zaszkodzi spróbować". Ale dane dotyczące nowych, silnie działających leków i związanych z nimi działaniami niepożądanymi nakazują zachowanie ostrożności: okazuje się, że niekiedy „spróbować" znaczy „zaszkodzić".

Pouczające w tej kwestii są wyniki badania o kryptonimie CAST (Cardial Arrhythmia Suppression Trial), poświęcone ocenie efektu działania leków antyarytmicznych stosowanych u chorych z zawałem serca. Podstawowym celem tego studium było udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy zwalczanie skurczów dodatkowych, wikłających przebieg zawału przyczynia się do wydłużenia przeżycia chorych, ocenianego w dalszej perspektywie.

Okazało się, że w ciągu niespełna roku po zawale umieralność w grupie chorych leczonych przeciwarytmicznie była blisko trzykrotnie większa niż w grupie pacjentów nieotrzymujących tych leków. Ponadto w grupie leczonej przeciwarytmicznie częstość zgonów z powodów innych niż zaburzenia rytmu była przeszło trzykrotnie wyższa niż w grupie chorych nieotrzymujących leków antyarytmicznych. Ujawnione w trakcie badań CAST trendy stały się przyczyną przerwania badania z racji ryzyka związanego z realizacją protokołu badawczego.

Czy wyniki badań CAST dyskwalifikują terapię przeciwarytmiczną? Oczywiście nie: chodzi jednak o to, aby nie stosować jej w każdym przypadku z pominięciem indywidualnej analizy wszystkich „za" i „przeciw".

Podstawowe zalecenia dotyczące leczenia arytmii brzmią zatem następująco:

W przypadku zaburzeń rytmu serca o znaczącym, niekorzystnym ryzyku prognostycznym lub arytmii o przebiegu klinicznie „złośliwym" (prezentującym lub zapowiadającym niebezpieczeństwo groźnych następstw) wybierz najskuteczniejszy lek - lub implantowany kardiowerter-defibrylator. Podstawą wyboru powinna być wnikliwa ocena wyników właściwych testów diagnostycznych.