Jakie niedobory najczęściej dotyczą kobiet w wieku podeszłym?

Witamina B6 – niedobór objawiać się może jako neuropatia obwodowa – np. zaburzenia czucia w rękach, stopach, mrowienie, ból podobny do wbijania igieł; a także w formie zaburzeń funkcji poznawczych – np. zaburzenia koncentracji uwagi, pamięci, myślenia. Źródła witaminy B6 to: mięso, jaja, mleko, kiełki pszenicy, orzechy, drożdże

Witamina B12 – niedobór prowadzi do niedokrwistości, zaburzeń czucia, problemów z uwagą, pamięcią i myśleniem; występuje często w przypadku nieżytu żołądka. Witaminę B12 znajdziemy w podrobach zwierzęcych (wątroba, nerki), rybach i jajach.

Kwas foliowy – niedobór wpływa na pojawienie się niedokrwistości, ale też może upośledzać regenerację organizmu. Kwas foliowy znajdziemy w warzywach strączkowych, zielonych liściastych warzywach, ziarnach zbóż, soi, wątrobie, żółtku jaj.

Witamina D i wapń – ich niedobór sprzyja wystąpieniu osteoporozy i zaburzeniom gospodarki wapniowej. Źródłami witaminy D są ryby, tran, wątroba, nabiał, jaja, awokado, masło. Skóra w wieku podeszłym już nie jest w stanie syntezować tyle witaminy D pod wpływem promieni UV, co we wcześniejszych latach życia. Wapń odnajdziemy przede wszystkim w mleku i jego przetworach, serze żółtym oraz sardynkach.

Żelazo – jego niedobór prowadzi do niedokrwistości, która znacznie utrudnia życie codzienne – pojawia się zmęczenie i osłabienie organizmu, a także problemy z sercem. Żelazo występuje w takich produktach jak czerwone mięso, szpinak, sardynki, fasola, płatki śniadaniowe. Wchłanianie żelaza z przewodu pokarmowego jest wspomagane przez witaminę C (cytrusy, kiwi, ziemniaki, papryka), cukier owocowy – fruktozę (soki owocowe) oraz białko zwierzęce i pochodzące z ryb. Przyswajanie żelaza może być upośledzone, wtedy gdy w diecie jest za dużo produktów zawierających błonnik pokarmowy.

Magnez i potas – niedobór tych pierwiastków jawi się w postaci zaburzeń pracy serca, które są odczuwane w formie przyspieszania zawrotów głowy, tracenia równowagi, kurczów łydek, „skakania” powieki, szybsza męczliwość, kołatania serca, niemiarowość jego pracy, koszmary nocne, zaburzenia snu, niechęć do wstawania z łóżka, zaburzenia pamięci i zaparcia. Pierwiastki te znajdziemy w bananach, pomidorach, cytrusach, ziemniakach, kakao, soi, roślinach strączkowych i wodach mineralnych.

Sód – niedostatek tego pierwiastka może przejawiać się jako bóle głowy, biegunki, mdłości, wymioty, skurcze mięśni, wysychanie błon śluzowych, zmęczenie oraz złe samopoczucie. Sód jest wszechobecny w produktach spożywczych w postaci chlorku sodu (sól kuchenna), ale znajduje się też w karczochach, burakach i wodach mineralnych.

Estrogeny – z biegiem czasu jajniki, które wydzielały estrogeny, tracą swe funkcje, co też się odbija na gospodarce hormonalnej. Niedobór estrogenów przejawia się we wspomnianych zaburzeniach ze strony układu moczowo-płciowego, krążenia i problemach z elastycznością powłok skórnych oraz z gospodarką kostną. Substancje o działaniu podobnym do estrogenów znajdziemy we warzywach i owocach, są to fitoestrogeny. Duża ich ilość występuje w soi, cytrusach, brokułach, pomidorach.

Uwaga na samodzielną suplementację niedoborów!
W wieku podeszłym można przegiąć w obydwie strony – nietrudno o niedobory, ale też bardzo łatwo przesadzić. Przykładami mogą być hiperwitaminozy, szczególnie witaminy A oraz nadmiar minerałów – potasu i sodu.
Jeżeli witamina A jest nieumiejętnie, samodzielnie suplementowana, w ilościach przewyższających normę, pojawia się wiele zaburzeń w pracy organizmu – gromadzenie się witaminy A w wątrobie, co uszkadza ten narząd. Symptomami tej hiperwitaminozy są bóle głowy, przewlekłe zmęczenie, osłabienie, stany depresyjne lub pobudzenia, łamliwość paznokci, zmiany skórne, wypadanie włosów oraz zaburzenia wzroku.
Nadmiar potasu – hiperkalemia – objawia się szczególnie w problemach z układem krążenia. Spowolnieniu ulega praca serca, może się pojawić mrowienie w okolicach ust, metaliczny posmak w jamie ustnej, zmęczenia, apatia oraz osłabienie mięśni i mrowienie w skórze kończyn. Hiperkalemia może mieć różne przyczyny, jednak tymi najbardziej prawdopodobnymi u osób starszych są: odwodnienie, niewydolność nerek oraz przyjmowanie leków, takich jak inhibitory konwertazy angiotensyny (stosowane w niewydolności serca i nadciśnienia, np. Captopril, Ramipril, Pyramil, Enarenal, Mapryl), leki moczopędne oszczędzające potas (stosowane w leczeniu nadciśnienia, np. Spironol, Tialorid), beta-blokery ( stosowane m.in. w nadciśnieniu i niewydolności krążenia, np.Propranolol, Lokren, Bisocard, Bisoprolol, Concor, Vivacor)
Hipernatremia z kolei to taki stan, w którym podwyższeniu ulega poziom sodu. Występuje tu wzmożone pragnienie, potliwość, wzrost temperatury, napięcia mięśniowego, drgawki, spadek ciśnienia tętniczego krwi, przyspieszenie akcji serca, a nawet śpiączka. Przyczynami hipernatremii jest także odwodnienie, ale też nadczynność tarczycy, nadmierna potliwość, gorączka, biegunki, wymioty, nadmierna podaż sodu w diecie oraz moczówka prosta i nerkowa (występowanie wielomoczu, wzmożonego pragnienia, z jednoczesnym upośledzeniem zagęszczania moczu).

Jak zatem powinno wyglądać żywienie kobiet w jesieni życia?

• Spożycie płynów w ciągu doby najlepiej gdy mieści się od 1,5 do 2 litrów, ze zwróceniem uwagi na przyjmowane leki moczopędne i występowanie gorączki. Na każdy 1 st po przekroczeniu 37 st należy dołożyć 0,5l płynów. Trzeba wypijać trochę więcej płynów niegazowanych niż dawniej.

• Posiłki powinny być małe, ale za to częste, 4-5 posiłków na dzień. Niekiedy liczbę porcji należy dostosować do leczenia chorób mogących się pojawić w wieku podeszłym. Przykładem jest terapia cukrzycy, za pomocą insuliny. Nie wolno się przejadać, ani też głodzić.

• Dieta powinna obfitować w rozmaite składniki pokarmowe, nie może być monotonna, mało atrakcyjna, a więc zawierać zarówno warzywa, owoce, jak i mięso, nabiał i ryby

• Ograniczyć należy natomiast podaż cukrów prostych w diecie, czyli raczej rezygnować ze słodyczy, napojów typu cola, oranżada. Najlepsze dla osób starszych węglowodany, to te, które pochodzą ze zbóż, warzyw i owoców. Węglowodany powinny stanowić 55-60% energii. W przypadku cukrzycy podaż węglowodanów jest zredukowana do około 45-50% energii.

• Stronić od tłuszczu zwierzęcego, jednak całkowicie nie rezygnować z niego. Trzeba wybierać pokarmy o niskiej zawartości tłuszczu, chude mięso i wędliny. Udział tłuszczów w diecie to 25-30% energii. Dieta z ograniczeniem tłuszczu jest stosowana, gdy osoba starsza cierpi z powodu zaburzeń gospodarki lipidowej, chorób serca i naczyń krwionośnych.

• Istotna w żywieniu osoby starszej jest podaż białka, pochodzącego i z produktów zwierzęcych i roślinnych. Źródłami białek w diecie są produkty mięsne, nabiał, jaja, warzywa strączkowe, soja. Białko powinno stanowić około 10-20% energii. Niekiedy w wieku podeszłym stosuje się dietę ubogobiałkową. Ma to związek z chorobami, głównie niewydolnością nerek.

• Z uwagi na spowolnienie przemiany materii i motoryki przewodu pokarmowego trzeba wybierać potrawy, które jeszcze bardziej go nie obciążają, czyli potrawy smażone, bigosy, tłuste dania, zastępujemy duszonymi, gotowanymi i pieczonymi w foli potrawami.

• Zrezygnować z ostrych przypraw, nadmiernej ilości soli. Do urozmaicenia pokarmu potraw nadają się przyprawy ziołowe, a także korzenne (mające właściwości rozgrzewające).

• Należy stronić od używek, w szczególności od silnych alkoholi i tytoniu. Jednak lampka wina czy kieliszek nalewki nie zaszkodzi.

• Jeżeli zaczynają dokuczać zaparcia i wzdęcia, trzeba dokonać niezbędnych zmian w jadłospisie – wprowadzić więcej warzyw, owoców, soków przecierowych świeżych. Doraźnie z zaparciem można sobie poradzić wypijając zimną wodę przegotowaną z miodem na czczo, zjadając kilka suszonych śliw lub fig. Czasem pomaga też wypicie małej kawy. Jeżeli problem jest bolesny i przedłuża się w czasie, należy udać się po poradę lekarską. Aby przeciwdziałać wzdęciom, do diety warto włączyć jogurty, kefiry i otręby. W profilaktyce zaparć ma również duże znaczenie spożywanie płynów.

Częstym problemem jest niedożywienie. Deficyty samoobsługowe sprawiają, że osobie starszej trudno jest wykonać proste czynności związane z zakupem, przygotowaniem oraz spożywaniem posiłków. Niezbędna jest wtedy pomoc rodziny. Starszym kobietom często doskwiera samotność, są one bardziej podatne na obniżenie nastroju wynikające z utarty ról społecznych. Izolacja sprzyja zmniejszeniu zainteresowania przyjmowaniem pokarmów. Niskie dochody znowuż odzwierciedlają się w niemożności zakupienia sobie środków niezbędnych do życia. Niedożywienie leczy się specjalnymi preparatami suplementującymi białka, tłuszcze i węglowodany.

Bardzo ważnym aspektem w żywieniu osób starszych jest estetyka. Wiąże się to m.in. z atrakcyjnym serwowaniu dań – kolorowe, aromatyczne, a nawet dekorowane potrawy. Jedzenie ma być przyjemnością, a nie kolejnym przykrym doświadczeniem. Jako estetykę możemy również rozumieć higienę przed posiłkiem. Jako rytuał należałoby obrać dokładną toaletę jamy ustnej przed jedzeniem (mycie zębów, czyszczenie sztucznej szczęki). Braki w uzębieniu powodują ograniczenie w przyjmowaniu różnorodnych pokarmów, jeżeli chodzi o konsystencję, dlatego też warto je uzupełnić. Trzeba leczyć wszelkie zmiany w jamie ustnej, takie jak zapalenia, afty, ponieważ nie tylko dostarczają nieprzyjemnych wrażeń bólowych, ale i zmieniają odczuwanie smaku.

Zaawansowany wiek często idzie w parze ze spadkiem zdolności intelektualnych. W świetle najnowszych badań, zanik pamięci, brak zdolności koncentracji, otępienie i demencja mają związek z niedoborem witaminy B6, B12 i kwasu foliowego.

Opieka nad osobami starszymi i leżącymi

 Osobom w podeszłym wieku należy przypominać o piciu wody, aby pobudzać nerki do wydalania produktów przemiany materii, ponieważ zanika u nich pragnienie,

. WYPOSAŻENIE:

1. ŁÓŻKO

- Jeżeli nasz bliski jest bardzo chory i nie porusza się należy pomyśleć o łóżku szpitalnym, w którym można regulować wysokość i jest możliwość ustawienia go do pozycji siedzącej. Ja wypożyczyłem takie łóżko dla dziadka w wypożyczalni na Żoliborzu, wiem, że można też postarać się o bezpłatne wypożyczanie z różnych fundacji

- Należy pamiętać o barierkach w łóżku, gdyż niestety dziadkowi kilka razy zdarzyło się wypaść, więc sami zamontowaliśmy kratki.

- Łóżko powinno być ustawione tak, że mamy do niego dostęp z dwóch stron - to bardzo ułatwia zabiegi pielęgnacyjne

- Jeżeli chory przez dłuższy okres leży warto zainwestować w materac przeciwodleżynowy. Kosztuje około 500 zł, ale dzięki niemu można uniknąć wielu cierpień związanych z bolesnymi odleżynami

- Pościel powinna być miękka, z naturalnych materiałów. Powinniśmy ją zmieniać przynajmniej raz na tydzień

- Jeżeli chodzi o ceraty i jakieś folie to nie jest to dobry pomysł- lepiej zainwestować w pieluchomajtki.

 

2. ŁAZIENKA

- Podstawa to zamontowanie uchwytów w różnych miejscach w łazience- tak, żeby w razie zawrotów głowy chory mógł się ich przytrzymać

- Należy usunąć z łazienki wszystkie niepotrzebne sprzęty, np. przenieść pralkę do kuchni, usunięcie niepotrzebnych szafek

- Osoby chore powinny korzystać z prysznica, można kupić też specjalne ławeczki do wanny lub do kabiny prysznicowej

- Do kabiny prysznicowej należy wstawić matę antypoślizgową

- Warto zadbać o różnorodność kolorów w łazience - jest to duże ułatwienie szczególnie dla osób z gorszym wzrokiem

 

3. KUCHNIA I JADALNIA

- Warto zainwestować w stolik łóżkowy- to naprawdę duże ułatwienie dla osoby chorej

- Spód talerzy należy pokryć folią antypoślizgową

- Zamówienie śliniaków z takim specjalnym rozszerzeniem na dole- przydatne gdy chory ma problemy z utrzymaniem widelca

- Przydatny jest także kubek niekapek albo zakup słomek

 

4. WYPOSAŻENIE SANITARNE

- Kaczka/basen- przy zaparciach należy zadbać by brzegi basenu były pokryte miękkim materiałem, aby uniknąć odleżyn

- Pieluchomajtki - należy pilnować by zmieniać je odpowiednio często, aby nie dopuścić do bolesnych odparzeń

 

II. ZAPOBIEGANIE ODLEŻYNOM

1. Zazwyczaj powstają w miejscach gdzie jest kość i mało miękkiej tkanki - na łopatkach, z tyłu głowy, przy kości ogonowej, miednicy, łokciach, piętach, stopach

2. Z doświadczenia wiem, że łatwiej jest zapobiegać odleżynom niż je leczyć. Leczenie jest długotrwałe, bolesne i czasami mało skuteczne. Dlatego ważna jest profilaktyka

- Należy często zmieniać pozycje chorego, np. przesadzać na wózek lub krzesło. Po kąpieli należy dokładnie osuszyć skórę chorego

- Pod kolana i kark należy wsuwać miękkie wałki

- Miejsca narażone na odleżyny można nacierać roztworami wody i alkoholu

- Nie należy stosować talków i pudru - tylko pogarszają stan skóry. Warto natomiast zaopatrzyć się w Sudocrem, Panthenol, Alantan

- Wcześniej pisałem o materacu przeciwodleżynowym- naprawdę warto w niego zainwestować biorąc pod uwagę koszty leczenia odleżyn i ból jaki odczuwa chory

 

III. DIETA OSOBY LEŻĄCEJ

- Powinniśmy zadbać o odpowiednią podaż witamin antyoksydacyjnych: C, A i E, poza tym należy pilnować odpowiedniego spożycia cynku i krzemu

- Dieta powinna być wysokobłonnikowa, dlatego należy podawać produkty pełnoziarniste, ryże, kasze, owoce, warzywa

- Podstawa to odpowiednia podaż białka- minimum 1,3 g/ kg masy ciała- źródłem białka powinny być ryby, chude mięso, nabiał. Świetnym rozwiązaniem jest podawanie koktajlu wysokobiałkowego czyli np. Nutridrinka, w przypadku wystąpienia odleżyn można podawać Cubitan- bardzo przyspiesza gojenie się ran

- Dieta powinna być lekkostrawna: zero potraw tłustych, smażonych, wzdymających

- W przypadku, gdy chory nie wychodzi z domu mogą wystąpić niedobory witaminy D - w takim wypadku należy włączyć suplementację, ale tylko pod kontrolą lekarza

- Zachęcam również do przeczytania mojego tekstu o żywieniu osób starszych oraz zapoznania się z przepisami dla osób mających problemy z gryzieniem i brakiem apetytu :

http://www.ochoroba.pl/2494-przepisy-dla-osob-cierpiacych-na-brak-apetytu-i-problemy-z-gryzieniem

http://www.ochoroba.pl/2462-zywienie-osob-starszych

 Opieka i prawidłowe żywienie osób starszych

Większość zasad racjonalnego żywienia osób w starszym wieku jest taka sama jak dla reszty populacji, ale na niektóre z nich osoby po 60 roku życia powinny zwracać szczególną uwagę.

Przeważająca liczba osób po 60 roku życia nie zdaje sobie sprawy z roli prawidłowego żywienia w zachowaniu pełni zdrowia. Najczęściej nie przywiązują wagi do jakości, ilości i wartości odżywczej pożywienia. Warto uświadamiać takim osobom, że prawidłowy sposób żywienia pozwoli opóźnić procesy starzenia oraz złagodzić dolegliwości związane z niektórymi chorobami.

Urozmaicenie diety

Należy komponować jadłospis tak, by wykorzystać produkty z każdej grupy:


Produkty zbożowe
Mleko i przetwory mleczne
Jaja
Mięso, ryby, wędliny
Warzywa, owoce
Tłuszcze roślinne


Regularność

Niezwykle ważne jest spożywanie posiłków co 2-3 godziny. Takie przerwy pozwalają uniknąć hipoglikemii (tzn. spadkowi cukru) oraz rozłożyć dostawy energii na cały dzień, co z kolei zapobiega nadwadze. Ostatni posiłek należy spożyć 1,5-2 godziny przed snem.

Woda

Starsi ludzie często mają zaburzone odczuwanie pragnienia. Dlatego należy popijać wodę dość często, małymi łyczkami, nawet wtedy gdy nie chce nam się pić. Powinno się spożyć co najmniej 1,5- 2 l wody mineralnej na dzień.

Unikanie nadmiaru soli i cukru

Zbyt duże spożycie soli może powodować wzrost ciśnienia, podrażnienie żołądka oraz znacząco zwiększyć ryzyko udaru mózgu. Powinniśmy unikać dosalania potraw na talerzu oraz kupowania produktów zwierających tzw. ukrytą sól czyli: gotowych zupek i sosów, wędlin oraz konserw. Nadmiar cukru może prowadzić do zakwaszenia organizmu, otyłości, próchnicy oraz insulinooporności.

Na co muszą zwrócić szczególną uwagę osoby starsze?

Ze względu na zmiany zachodzące w ich organizmie powinno się zadbać odpowiednią podaż wapnia, cynku, magnezu, witaminy B6, folianów oraz witaminy D3.

W starszym wieku maleje ilość enzymów trawiennych, należy więc też ograniczyć spożycie produktów ciężkostrawnych takich jak: warzywa kapustne, rośliny strączkowe, potrawy smażone i tłuste.

Z kolei osoby z zaburzeniami lipidowymi (np. podwyższony cholesterol, podwyższony poziom trójglicerydów) powinny ograniczyć spożycie tłuszczów zwierzęcych, cholesterolu i nasyconym kwasów tłuszczowych oraz zwiększyć spożycie błonnika, skrobi oraz nienasyconych kwasów tłuszczowych.

Jak skomponować jadłospis - praktyczne wskazówki

Śniadanie

Tu powinniśmy zjeść najwięcej węglowodanów złożonych: np. ciemne pieczywo, płatki owsiane, ewentualnie rodzynki, banan. W tym posiłku powinno znaleźć się źródło pełnowartościowego białka, może to być ser twarogowy, chuda wędlina, serek wiejski, jajka (jednak nie częściej niż 4 sztuki na tydzień). Źródłem tłuszczu powinna być margaryna dobrej jakości, raczej unikamy masła.

Drugie śniadanie

Mogą to być


Kanapki (chleb pełnoziarnisty z plasterkiem chudej wędliny i dużą ilością warzyw)
serek wiejski z dodatkami: orzechy, owoce, słonecznik
ewentualnie jogurt naturalny z dodatkiem musli, orzechami


Obiad

Unikamy ziemniaków ze względu na wysoki indeks glikemiczny. Wybieramy raczej ryż (najlepiej brązowy), kasze, makaron pełnoziarnisty. Do tego możemy dodać mięso, ryby, gotowane, duszone lub pieczone (unikamy smażenia). Pamiętamy o dodatku warzyw, najlepiej surowych lub gotowanych na parze.

Kolacja

W ostatnim posiłku powinniśmy ograniczyć spożycie węglowodanów (chyba, że przyjmujemy insulinę). Może to być kromka chleba pełnoziarnistego z serem białym, gotowanym lub pieczonym mięsem lub chudą wędliną. Podobnie jak w innych posiłkach i tutaj powinniśmy dodać porcję warzyw lub owoców.

Uwaga na niedożywienie

Starsze osoby często skarżą się na brak apetytu. Niechęć do jedzenia może być wynikiem kserostomii (suchości jamy ustnej), ubytków w uzębieniu, braku aktywności fizycznej czy skutkiem przyjmowania niektórych leków. Z kolei jeśli organizm przez dłuższy czas nie otrzymuje wystarczającej ilości energii, rozwija się niedożywienie.

Stan ten jest bardzo niebezpieczny dla osoby starszej, ponieważ powoduje obniżenie siły mięśniowej, odporności oraz jakości życia. Niestety jest to bardzo częsty symptom w starszym wieku.

Dlatego przy zauważeniu takich objawów jak chudnięcie, brak apetytu, osłabienie wskazana jest wizyta u lekarza lub dietetyka. Chociaż wiele osób uważa, że w takich wypadkach nie można specjalnie pomóc, rozwiązań jest wbrew pozorom bardzo wiele. Specjalista zalecić może na przykład czasowe wzbogacenie diety w suplementy lub wysokoenergetyczne odżywki. Tego typu preparaty są szczególnie przydatne wówczas, gdy występują problemy z jedzeniem lub połykaniem, a jedną z ich głównych zalet jest to, że potrafią dostarczyć w płynnej formie zawartość całego posiłku. Ich skład powinien zawierać wszystkie potrzebne organizmowi składniki odżywcze. Można je dodawać do posiłków a nawet podawać zamiast nich. Dietetyk lub lekarz może również zalecić po prostu przygotowywanie odpowiednich posiłków zmiksowanych lub tylko prawidłowo przemodelować naszą obecną dietę. W skrajnych przypadkach zaleci żywienie dojelitowe (przez zgłębnik).

Wielu specjalistów podkreśla, że najważniejsze by nie lekceważyć problemu. Utrata wagi w starszym wieku, nawet w czasie choroby, jest zawsze groźna, a wielu seniorom, mimo tego, że nie zagraża im bieda, grozi niedożywienie. Powinniśmy ustalić, czy owo niedożywienie bierze się z niewłaściwej diety, z choroby czy może z problemów z przyjmowaniem pokarmów. Im szybciej i właściwiej zareagujemy oraz im szybciej wdrożymy leczenie żywieniowe, tym większą mamy szanse na rozwiązanie problemu bez ubytku na zdrowiu